ERMEN?STAN PROTOKOLÜNÜN HUKUK? BOYUTLARI



Gündeme anidan “pat” diye dü?en “kürt aç?l?m?” tart??malar? devam ederken Ermenistan ile iki ayr? protokolün imzaland??? haberleri ile kuca??m?za verilen ve “prometüre do?an” bebek say?s? ikiye ula?t?. Say?n?n artaca??ndan endi?e edilmektedir.



?MZALANDI?I SÖYLENEN PROTOKOLLERDE KARMA?A VAR

Neden bir “prometüre” do?umdan söz edilmektedir. Zira imzaland??? söylenen protokollerin say?s? ve niteli?i tam olarak bilinmemektedir. ?ki protokolün varl???ndan söz edilmektedir. Prokolün alt?na at?lan imzalar için bazen ‘imza’ bazen ‘paraf’ deyimi kullan?lmaktad?r. Bir “üçüncü protokolün” var olup olmad???, protokol hükümleri ve niteli?i tam olarak bilinmemektedir. Bu durumlar, “erken do?um ve ümitsiz bir vakadan” bahsedilebilmesi için yeterlidir.



ME?RU?YET SORUNU

Bütün bu durumlar s?rada ba?ka protokollerin olup olmad??? ku?kusunu uyand?rmaktad?r. Bu ku?ku; imzaland??? söylenen protokole ili?kin bilinmezlik ve s?r örtüsünden kaynaklanmaktad?r. Yar?n veya öbürgün; Rum Patrikhanesi veya rumlarla bir protokolün imzaland???n?n aç?klanmas? halinde ne olacakt?r ? Korkar?z ki bu durumda, bu çocuklar “gayr?me?ru addedilecek” ana babas?z kalacak ve soka?a terkedilecektir. Esasen do?umlar?ndan itibarem “me?ru” olduklar?n? iddia etmek de mümkün de?ildir.



MECL?S?N ?RADES?N?N ÖNÜNE GEÇ?LM??T?R

Üstelik s?n?r kap?s?n?n aç?larak; kara, hava ve demiryolu ile ula??m?n iki ay sonra uygulanaca?? yolunda hükümler konulmu?tur. Bu durumda, söz konusu protokolün Meclis’in onay?na sunulup sunulmamas?n?n da bir önemi kalmamaktad?r. “Meclis’in iradesinin” önüne geçilerek, baz? konular için süre konularak uygulamaya geçilmesi mümkün ve uygun de?ildir



PROTOKOLLER?N ?MZALANMASINDA YETK?

Protokol ve anla?malar?n imzalanmas?ndaki “yetki ko?ullar?na” uyuldu?u da söylenemez. Genel hukuk kurallar? ve Anayasam?za göre, anla?may? imza eden ki?i yetkili olmal?d?r. Süregelen ili?kilere dayanarak; ekonomik, ticari ve teknik ili?kileri düzenleyen protokolleri, ilgili bakan imzalayabilir. Ama uluslararas? alanda siyasi yükümlülük do?uran protokol ve anla?malar? bir bakan kendi insiyatifine dayanarak imzalayamaz. Bakanlar Kurulundan veya en önemlisi Meclis’den “yetki” almak durumundad?r. Aksi durum, bir bakan?n kendi ki?isel görü? ve iste?ine göre; siyasi, sosyal, hukuki sonuçlar do?uran ülkeleraras? anla?ma ve protokolleri imzalamas? gibi bir sonuç do?urur ki bunun kabulü mümkün de?ildir. Böyle bir i?lemin “idari, hukuki ve cezai” sonuçlar? vard?r. “Uluslararas? anla?malar” ile “onu onaylayan ve yürürlü?e koyan i?lemleri” birbirinden ay?rmak gerekir. Uluslararas? anla?malara kar?? yarg? yoluna ba?vuru k?s?tlanm??t?r. Ancak onu onaylayan ve yürürlü?e koyan i?lemlere kar?? yarg? yoluna ba?vurulabilir.



PROTOKOL HÜKÜMLER? VE UYGULANMA SÜREC?

Protokolün her ne kadar TBMM.nin onay?ndan geçtikten sonra yürürlü?e girece?i söylenmekte ise de bir tak?m hükümlerinin daha once uygulanaca?? yolunda hükümler ve kararl?l?k söylemleri mevcuttur. Protokol; yaln?zca bir öneri ve yol haritas? olmaktan ç?km??; s?n?rlar?n aç?lmas?, ula??m?n sa?lanmas?, iki ülke aras?ndaki s?n?rlar?n belirlenmesine varacak ölçüde ileri ve ba?lay?c? hükümlere varm??t?r.



TÜRK?YE BÖYLE B?R PROTOLÜN VARLI?INDAN HABERS?ZD?R

Protokollerin nas?l ve ne suretle imzaland??? da bilinmemektedir. Türkiye kamuoyu, kurumlar?, kamu ve sivil toplum örgütleri ve insanlar?, böyle bir protokol haz?rl???ndan ve varl???ndan tamamen habersizdir. Hiç bir ?ekilde bilgi verilmemi?, görü? al?nmam??t?r. Bir gün ans?z?n bir veya bir kaç protokolün imzaland??? haberi verilmi?tir. Bu durum kamu yönetiminde anla??labilir ve kabul edilebilir bir durum de?ildir. Hükümetin ileri sürdü?ü aç?kl?k, ?effafl?k ve aç?l?m ilkelerine de ayk?r?d?r.



PROTOKOLE ?SV?ÇRE DE DAH?L OLMU?TUR

Protokolde ?sviçre’nin de imzas?n?n bulunmaktad?r. Protokole ili?kin ilk bilgiler “?sviçre kaynaklar?ndan” ve “?ngiliz BBC” yay?nlar?ndan ö?renilmi?tir. Türkiye ile Ermenistan aras?nda yap?lan görü?melere bir üçüncü ülkenin neden kat?ld???, arabuluculuk gibi bir s?fat? neden yüklendi?i halen aç?klanmam?? ve anla??lamam??t?r. Türkiye ve kamuoyunun bu önemli konu hakk?nda, ba?lang?c?ndan bu güne kadar hiç bir bilgisinin olmamas? da önemli bir noksanl?kt?r.



HAZIRLIK SÜREC? DE B?L?NMEMEKTED?R

Ermenistan ile prokol çal??malar?n?n k?sa bir süre önce yap?lmay?p, uzun bir çal??ma ve toplant? sürecine dayanmas?na ra?men, Türkiye kamuoyuna hiç bir bilgi verilmeden imzalanmas? ve bir süre sonra aniden aç?klanmas?ndaki sorun da çözülebilmi? de?ildir. ?ki ülke aras?ndaki çal??malara bir üçüncü ülke olan ?sviçre’nin bir nevi denetmen olarak kat?lmas?, bu çal??malar?n uzun bir süredenberi devam etti?i sonucunu do?urmaktad?r. Üstü örtülü olarak yap?lan bir tak?m aç?klamalarda ise, bu protokolün alt? ay önce imzaland??? ancak çe?itli nedenlerle aç?klanmas?n?n ertelendi?i kaydedilmektedir. Bu kadar önemli bir konuda; kamuoyunun, kamu kurum ve örgütlerinin hiç bir bilgisi olmadan yap?lan bir protokolün, yap?ld?ktan sonra aylar boyunca gizlenmesi ve ?imdi aç?klanmas?n? mümkün k?lan ko?ullar?n neler oldu?u üzerinde önemle durulmas? gereken bir konudur. Uzun bir süre gizlenen protokolün neden ve niçin ?imdi aç?kland??? hususu da ayr?ca irdelenmesi ve üzerinde durulmas? gereken bir husustur.



PROTOKOLÜN GET?RD?KLER? VE ERMEN? TEPK?LER?

Ermenistan?n süregelen ve de?i?meyen tutumu ve resmi devlet politikas? kar??s?nda, bu protokolün Türkiye’ye ne kazand?raca?? konusu üzerinde de durulmas? gerekir. Ermenistan halen “Türkiye s?n?r?n?” tan?mamamakta yani Türkiye topraklar? üzerinde hak iddia etmektedir. Uluslararas? alanda “soyk?r?m suistimali” yapmakta ve Türkiye’yi, insanlar? katleden bir ülke olarak tan?tmaktad?r. Azerbeycan topra?? olan Karaba?’? bo?altmamakta ve bütün dünyan?n gözü önünde “i?galci tutumunu” sürdürmektedir. Bütün bu tutum ve davran??lar?n? bir “devlet politikas?” olarak devam ettirmektedir. Bu görü?lerinden vaz geçti?i yolunda en ufak bir emare yoktur. Böye bir durumda bu ülke ile, Türkiyenin fedakarl?klar?na dayanan bir anla?ma yapman?n hiç gere?i ve yarar? yoktur. Üstelik Ermenistan içindeki ve d???ndaki ermeni topluluklar? ve örgütleri Türkiye’ye ve protokole kar?? ba?latt?klar? cepheyi geni?letmekte ve hükümetlerinden de yard?m ve destek görmektedirler. Böyle bir durumda bu ülke ile, Türkiyenin fedakarl?klar?na dayanan bir anla?ma yapmak tamamen gereksiz bir hale gelmi? olmaktad?r.



EZ?K B?R KABUL ED?LM??L?K DUYGUSU

Ermenistan insan?n?n, bu protokolü “protesto edip, gösteri ve yürüyü?ler yaparak”, daha ba?ka kazan?mlar elde etmek için, kendi yöneticilerine bask? yapmakta, dünya kamuoyunu olu?turmak yolunda çal??malar yapmakta olmas?na ra?men, Türk insan?n?n ve medyas?n?n “sessizlik ve ezik bir kabul edilmi?lik” içinde bulunmas? ve böyle bir görüntü vermesi üzüntü ve hayret verici olmaktad?r.



Av.A.Erdem Akyüz

Hukukun Egemenli?i Derne?i

Genel Ba?kan?

erdemak@gmail.com